Η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και η Διαχείριση της Μετανάστευσης
Ανταπόκριση από τις Βρυξέλλες: Γιώργος Συριόπουλος
Με μια πρόσφατη επιστολή της προς τους Ευρωπαίους ηγέτες, η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν, τονίζει τη συνεχιζόμενη δέσμευση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις προκλήσεις που προκύπτουν από τη μετανάστευση. Η επιστολή εστιάζει ιδιαίτερα στην εφαρμογή του Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, στην ενίσχυση των εξωτερικών συνεργασιών και στην καταπολέμηση του λαθρεμπορίου μεταναστών.
Η επιστολή αποστέλλεται ενόψει του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που θα πραγματοποιηθεί τον Ιούνιο, και αντικατοπτρίζει μια πολυδιάστατη προσέγγιση. Ταυτόχρονα, εγείρει ερωτήματα σχετικά με την αποτελεσματικότητα των προτάσεων και τις ηθικές πτυχές που συνδέονται με αυτές.
Πρόοδος και Προκλήσεις στην Εφαρμογή του Συμφώνου
Το Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, που υιοθετήθηκε τον Ιούνιο του 2024, συνιστά ένα σημαντικό βήμα στην ευρωπαϊκή πολιτική για τη μετανάστευση. Η πλήρης εφαρμογή του προγραμματίζεται για τον Ιούνιο του 2026. Παρόλο που η Επιτροπή αναφέρει σημαντική πρόοδο σε σχέση με τους ενδιάμεσους στόχους, επισημαίνει και την ανάγκη εντατικοποίησης των προσπαθειών των κρατών-μελών.
Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ΕΕ συμπεριλαμβάνουν την ανάγκη βελτίωσης των συνθηκών υποδοχής, την ενίσχυση της ικανότητας για τη διεκπεραίωση διαδικασιών στα σύνορα, καθώς και την επιχειρησιακή αναβάθμιση του Eurodac. Η χρηματοδότηση ύψους 4,6 δισ. ευρώ υποστηρίζει αυτές τις προσπάθειες, ωστόσο, η επιτυχία της συνολικά εξαρτάται από τη συνεργασία και τη δέσμευση όλων των κρατών-μελών.
Μια από τις κεντρικές προτάσεις της Επιτροπής είναι η δημιουργία μιας ευρωπαϊκής λίστας “ασφαλών χωρών προέλευσης”, που περιλαμβάνει χώρες όπως η Αίγυπτος και η Τυνησία. Αυτή η προσέγγιση στοχεύει στο να επιταχύνει τις διαδικασίες ασύλου. Ωστόσο, εγείρει σοβαρές ανησυχίες σχετικά με την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ιδιαίτερα όταν η διέλευση μέσω μιας τρίτης χώρας θεωρείται επαρκής για την απόρριψη αιτήσεων ασύλου. Η ισορροπία ανάμεσα στην αποδοτικότητα και τη δικαιοσύνη παραμένει κρίσιμη.
Στρατηγικές Συνεργασίες και Γεωπολιτικές Προκλήσεις
Η κα Φον Ντερ Λάιεν επισημαίνει την ανάγκη ενίσχυσης των διεθνών συνεργασιών για τη μείωση της παράνομης μετανάστευσης. Η Ευρώπη συνεχίζει να επενδύει σε σχέσεις με χώρες όπως η Τυνησία, η Αίγυπτος και η Λιβύη, μέσω χρηματοδοτικών προγραμμάτων και επιχειρησιακής υποστήριξης για τη διαχείριση των συνόρων και την καταπολέμηση του λαθρεμπορίου μεταναστών.
Μια ενθαρρυντική εξέλιξη είναι η μείωση των παράνομων διελεύσεων κατά 21% το πρώτο εξάμηνο του 2025. Ωστόσο, η αύξηση κατά 7% στη Κεντρική Μεσόγειο και η εντυπωσιακή αύξηση κατά 173% των αφίξεων στην Ελλάδα από την Ανατολική Λιβύη υπογραμμίζουν την πολυπλοκότητα αυτής της κατάστασης.
Η συνεργασία με τη Λιβύη, μια χώρα που πλήττεται από πολιτική αστάθεια, δημιουργεί ηθικά διλήμματα. Αν και η υποστήριξη προς τις αρχές της Λιβύης είναι αναγκαία για να αντιμετωπιστούν οι κρίσιμες προκλήσεις που σχετίζονται με τη μετανάστευση, υπάρχει κίνδυνος πολιτικής εκμετάλλευσης της ανθρωπιστικής κρίσης. Η προσεκτική διπλωματία είναι απαραίτητη προκειμένου να διασφαλιστεί η σωστή διαχείριση της κατάστασης.
Αξιοσημείωτη είναι και η αύξηση των εθελοντικών επιστροφών, με 10.900 προβλεπόμενες για το 2025 από τη Βόρεια Αφρική. Όμως, οι συμφωνίες με χώρες όπως η Μαυριτανία και το Μαρόκο καταδεικνύουν πρόοδο, καθώς οι προκλήσεις σε ορισμένες χώρες, όπως η Σενεγάλη, παραμένουν.
Καταπολέμηση του Λαθρεμπορίου και Ενίσχυση της Νόμιμης Μετανάστευσης
Η παγκόσμια συμμαχία για την καταπολέμηση του λαθρεμπορίου Μεταναστών, που ξεκίνησε το 2023, ενισχύει τη διεθνή συνεργασία μέσω παρακολούθησης των χρηματοροών, πρόληψης και συνεργασίας με ψηφιακές πλατφόρμες. Η χρήση τεχνητής νοημοσύνης για την ανάλυση δεδομένων αναδεικνύει καινοτομίες; ωστόσο, απαιτείται επαγρύπνηση στην προστασία της ιδιωτικότητας, επισημαίνει η Πρόεδρος της Κομισιόν.
Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Ένωση προωθεί τη νόμιμη μετανάστευση μέσω πρωτοβουλιών όπως το «Choose Europe for Science» και οι Συνεργασίες Ταλέντων με χώρες όπως η Τυνησία και η Ινδία. Η δημιουργία του EU Talent Pool και η Στρατηγική για τις Βίζες αναμένεται να διευκολύνουν την προσέλκυση εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού, που αποτελεί κρίσιμο στοιχείο για την κάλυψη των κενών στην αγορά εργασίας και την ενίσχυση της συνεργασίας με τρίτες χώρες.
Υποστήριξη προς Ουκρανία και Συρία
Η επιστολή της κας Φον Ντερ Λάιεν αναγνωρίζει την αλληλεγγύη της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς τους πρόσφυγες από την Ουκρανία, προτείνοντας παράταση της προσωρινής προστασίας για ακόμη έναν χρόνο με στόχο μία συντονισμένη μετάβαση. Για την Συρία, η ΕΕ επενδύει στην επιστροφή περίπου μισού εκατομμυρίου προσφύγων, παρέχοντας ανθρωπιστική βοήθεια και εξετάζοντας την άρση οικονομικών κυρώσεων. Ωστόσο, η βιωσιμότητα αυτών των επιστροφών εξαρτάται από την πολιτική σταθερότητα και την ανοικοδόμηση των περιοχών που έχουν πληγεί.
Η επιστολή της κας Φον Ντερ Λάιεν αποτυπώνει μια φιλόδοξη, αλλά πολύπλοκη ατζέντα για τη διαχείριση της μετανάστευσης στην Ευρώπη, προσπαθώντας να συνδυάσει τους αυστηρούς ελέγχους με ανθρωπιστικές δεσμεύσεις. Ωστόσο, όπως επισημαίνεται, η επιτυχία των προσπαθειών απαιτεί τη συνεργασία των κρατών-μελών και την αποτελεσματική εφαρμογή του Συμφώνου, με παράλληλη προσοχή στην ηθική διάσταση των εξωτερικών συνεργασιών.